Uczeń z niepełnosprawnościami

• Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej w art. 32 ust. 2 wyraźnie zabrania dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Podkreśla to fundamentalne prawo do równości i niedyskryminacji dla wszystkich obywateli. Ponadto, art. 68 ust. 3 nakłada na władze publiczne obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej osobom niepełnosprawnym. Jest to wyraz troski państwa o dobrostan i jakość życia tych obywateli. Dodatkowo, art. 69 gwarantuje osobom niepełnosprawnym pomoc władz publicznych w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do pracy (nauki) oraz komunikacji społecznej. Konstytucja odsyła do szczegółowych uregulowań ustawowych, które mają na celu wdrożenie tych zobowiązań w życie. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970780483/U/D19970483Lj.pdf

• Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 1169) – ratyfikowana przez Polskę, zobowiązuje do zapewnienia równego dostępu do edukacji. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20120001169/O/D20121169.pdf

• Konwencja o Prawach Dziecka w art. 23 uznaje i gwarantuje pełne prawo dziecka niepełnosprawnego do godnego i normalnego życia. Zobowiązuje państwa-strony do stworzenia warunków umożliwiających takiemu dziecku osiągnięcie maksymalnej niezależności oraz aktywne uczestnictwo w życiu społeczeństwa. Konwencja podkreśla konieczność zapewnienia dziecku niepełnosprawnemu dostępu do usług i udogodnień niezbędnych do pełnego rozwoju i integracji społecznej. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19911200526/O/D19910526.pdf

• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2024 r. poz. 737 z późn. zm.) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170000059/U/D20170059Lj.pdf
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz.U. z 2024 r. poz. 750 z późn. zm.) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240000750/U/D20240750Lj.pdf

– zgodnie z ich zapisami system oświaty zapewnia możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami, a także opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi poprzez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych.

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. z 2020 r. poz. 1309) – określa szczegółowe zasady organizacji nauczania dla uczniów z niepełnosprawnością. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200001309/O/D20201309.pdf
• Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 23 stycznia 2025 r. w sprawie organizacji kształcenia oraz warunków i form realizowania specjalnych działań opiekuńczo-wychowawczych w przedszkolach i szkołach specjalnych oraz w oddziałach specjalnych, zorganizowanych w podmiotach leczniczych i jednostkach pomocy społecznej (Dz.U. z 2025 r. poz. 115) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20250000115/O/D20250115.pdf

• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1227) – zawiera przepisy dotyczące wsparcia edukacyjnego osób niepełnosprawnych https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240000044/U/D20240044Lj.pdf

• Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 12 marca 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół (Dz.U. z 2025 r. poz. 363); https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20250000363/O/D20250363.pdf
• Rozporządzenie MEN z dnia 03.08.2017 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. 2017 poz. 1534); https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170001534/O/D20171534.pdf
• Rozporządzenie MEN z dnia 09.08.2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r. poz. 1798); https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20230001798/O/D20231798.pdf
• Rozporządzenie MEN z dnia 07.09.2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r. poz. 2061). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20230002061/O/D20232061.pdf

• Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego jest wskazaniem najbardziej odpowiedniej formy kształcenia, z uwzględnieniem potrzeb dziecka oraz wskazaniem właściwych form pomocy specjalistycznej. Orzeczenie nie oznacza konieczności umieszczenia dziecka w jakiejkolwiek szkole specjalnej. Orzeczenie wydawane jest na każdym etapie edukacyjnym.
• Zgodnie z przepisami dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnością na wniosek rodziców lub opiekunów prawnych zapewnia się odpowiednią formę kształcenia na podstawie orzeczenia wydanego przez zespoły orzekające, powoływane w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym w publicznych poradniach specjalistycznych.
• Opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka mogą również wydawać zespoły opiniujące, działające w niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych oraz zatrudniających pracowników posiadających kwalifikacje określone dla pracowników publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych.
• Aby dziecko otrzymało orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego rodzice lub prawni opiekunowie powinni złożyć w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej pisemny wniosek wraz z odpowiednią dokumentacją, w szczególności z zaświadczeniem o przeprowadzonych badaniach psychologicznych, pedagogicznych i lekarskich dziecka. Decyzję o wydaniu orzeczenia podejmuje zespół orzekający.
• W posiedzeniu zespołu mają prawo uczestniczyć rodzice ucznia. Rodzice otrzymują pisemne orzeczenie w terminie 7 dni od dnia wydania orzeczenia. Od decyzji niezgodnej z wnioskiem rodziców można odwołać się za pośrednictwem zespołu, który wydał orzeczenie do Kuratora Oświaty.

• Dyrektor szkoły odpowiada za realizację zaleceń wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego ucznia na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 10 ustawy Prawo oświatowe.
• Edukację uczniów z niepełnosprawnością, posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, organizują wszystkie szkoły i placówki o charakterze oświatowym, na każdym etapie edukacyjnym. Dzieci z niepełnosprawnością mogą uczęszczać do wszystkich typów przedszkoli i szkół: ogólnodostępnych, ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi, integracyjnych, ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi, specjalnych.
• Dzieci z niepełnosprawnością mają także możliwość korzystania z adekwatnych do swoich potrzeb form wsparcia, jakie oferują im placówki specjalistyczne, takie jak: specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze, ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze.
• Dzieci z niepełnosprawnością, posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, mają możliwość nauki w indywidualnym, dostosowanym do ich potrzeb i możliwości psychofizycznych tempie. Mogą rozpocząć realizację obowiązku szkolnego nawet dwa lata później, ponieważ rozpoczęcie spełniania obowiązku szkolnego może być bowiem dwukrotnie odroczone.
• Kształcenie uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, może być prowadzone do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą 20. rok życia w przypadku szkoły podstawowej oraz 24. rok życia w przypadku szkoły ponadpodstawowej.
• Dla uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawność można przedłużyć okres nauki: w szkole podstawowej: o jeden rok – na I etapie edukacyjnym, o dwa lata – na II etapie edukacyjnym, natomiast w szkole ponadpodstawowej: o dwa lata – w przypadku, gdy uczniom tym nie przedłużono okresu nauki w szkole podstawowej na I lub II etapie edukacyjnym, o jeden rok – w przypadku, gdy uczniom tym przedłużono okres nauki w szkole podstawowej na I lub II etapie edukacyjnym. Decyzję o przedłużeniu okresu nauki uczniowi posiadającemu orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawność podejmuje rada pedagogiczna.
• Po otrzymaniu orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dyrektor szkoły/placówki jest zobowiązany do opracowania Indywidualnego Programu edukacyjno-Terapeutycznego do 30 września w roku szkolnym, w którym uczeń rozpoczyna kształcenie lub 30 dni od dnia złożenia orzeczenia.
• Szkoły i przedszkola zapewniają: realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego; warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne, odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów; zajęcia specjalistyczne, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 5 ustawy Prawo oświatowe; inne zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów, w szczególności zajęcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne; integrację uczniów ze środowiskiem rówieśniczym, w tym z uczniami pełnosprawnymi; przygotowanie uczniów do samodzielności w życiu dorosłym.
• Zajęcia indywidualne dziecka z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego mogą być realizowane na podstawie Indywidualnego Programu Edukacyjno-Terapeutycznego opracowanego przez nauczycieli, wychowawców i specjalistów pracujących z dzieckiem.

• Rodzice ucznia mają prawo uczestniczyć w procesie tworzenia i modyfikacji Indywidualnego Programu Edukacyjno-Terapeutycznego, a dyrektor ma obowiązek zawiadomić pisemnie rodziców ucznia o terminie każdego spotkania zespołu i możliwości uczestniczenia w nim. Zaangażowanie rodziców w te działania powinno być poprzedzone dokonywaną wspólnie z nauczycielami i specjalistami wielospecjalistyczną oceną funkcjonowania ucznia.
• program opracowuje i modyfikuje zespół nauczycieli i specjalistów pracujących z uczniem, zatem ostateczna treść programu jest wynikiem ustaleń dokonanych przez członków zespołu, z uwzględnieniem głosu rodziców, w takim zakresie, w jakim zespól uznaje je za zasadne i korzystne dla ucznia.
• Na wniosek lub za zgodą rodziców/opiekunów prawnych lub pełnoletniego ucznia w spotkaniach uczestniczyć mogą także inni specjaliści (lekarz, psycholog, pedagog, logopeda lub inny specjalista).
• Kopię indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego i kopię wielospecjalistycznej oceny funkcjonowania ucznia przekazuje się rodzicom ucznia/opiekunom prawnym lub pełnoletniemu uczniowi.
• Współpraca z rodzicami ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dotyczy przede wszystkim wspólnych działań mających na celu realizację zaleceń i przygotowania uczniów do samodzielności w oparciu o zalecenia z orzeczenia, szkolenia i warsztaty oraz grupy wsparcia dla rodziców, indywidualne porady dla ucznia i rodziców, organizowanie zajęć otwartych z udziałem rodziców, pomoc w zrozumieniu i interpretacji orzeczenia, włączanie rodziców w naukę dziecka i życie szkoły.

• Uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego mają prawo zdawać egzaminy zewnętrzne w specjalnym trybie dostosowanym do ich indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych.
• Dostosowanie formy przeprowadzania egzaminu polega na przygotowaniu odrębnych arkuszy egzaminacyjnych dostosowanych do rodzaju niepełnosprawności ucznia (np. napisanych powiększoną czcionką, w piśmie Brailleʼa).
• W ramach dostosowania warunków przeprowadzania egzaminu stosuje się: zapewnienie uczniowi miejsca pracy adekwatnego do jego potrzeb; wykorzystanie odpowiedniego sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych dostosowanych do niepełnosprawności ucznia; przedłużenie czasu trwania egzaminu; ustalenie zasad oceniania uwzględniających specjalne potrzeby edukacyjne ucznia; zapewnienie uczniowi pomocy nauczyciela wspomagającego w czytaniu i pisaniu oraz specjalisty z zakresu niepełnosprawności.
• Egzaminu ósmoklasisty nie muszą pisać uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym.